Reklama
Gazetka promocyjna Drogerie Natura - Gazetka Drogerie Natura - ważna 01.02 do 28.02.2023
Reklama
Reklama
ZOOM 22 NATURA | luty 2023 W brew pozorom powszechny system kaucyjny to nie science fiction, a realne rozwiązanie działające w dużej części Europy, do wdrożenia którego z wolna przygotowuje się także Polska. Na czym polega ten mechanizm w praktyce, jakie niesie ze sobą korzyści, kiedy należy się spodziewać jego uruchomienia, a także dlaczego może się okazać dziurawy? fot. unsplash.com/nicolas horn zwróć butelkę ZOOM SYSTEM KAUCYJNY TO NIE PRL-BIS Właściwie Polacy już to znają, przynajmniej w ograniczonym zakresie. Kilkadziesiąt lat temu, w siermiężnych czasach PRL, powszechną praktyką był zwrot butelek po piwie do sklepu po to, by odzyskać kaucję. Niewielką, ale zawsze. Rozwiązanie to miało wprawdzie związek przede wszystkim z ograniczeniami tak zwanej gospodarki niedoborów, nie zaś z troską o środowisko, niemniej de facto działało także na korzyść przyrody i otaczającego nas powietrza. Wiadome jest, że wielokrotne wykorzystanie tych samych opakowań to mniej śmieci i mniej zanieczyszczeń związanych z pozyskiwaniem surowców oraz produkcją. Dziś też niektóre butelki można zwrócić, zwłaszcza po piwie. Nie da się jednak ukryć, że współcześnie w Polsce większość produktów płynnych jest sprzedawanych w butelkach jednorazowych, szklanych i plastikowych. Wykorzystane opakowania można wprawdzie segregować, ułatwiając ich późniejsze przetwórstwo, jednak zaledwie 40 procent z nich trafia do selektywnej zbiórki A gdyby tak miliony butelek, w tym także plastikowych, zamiast lądować na śmietniku, w lesie lub w rzece trafiały do ponownego obiegu? Wraz z nimi do kieszeni nabywcy wracałaby kaucja. Konkretny pieniądz, stanowiący wymierną zachętę do tego, by pustego opakowania nie pozbywać się w sposób nieodpowiedzialny. i jest w jakikolwiek sposób dalej wykorzystywane. Reszta rozkłada się na wysypiskach lub – co gorsza – trafia do lasu czy do wody. Dla porównania, w innych krajach, gdzie system kaucyjny obowiązuje od lat, odsetek odzyskiwanych opakowań wynosi (dane: kaucyjny.pl): Niemcy – 97 proc., Holandia – 95 proc., Finlandia – 93 proc., Litwa – 92 proc., Chorwacja – 90 proc. To pokazuje, jak bardzo motywująca może być niewielka z pozoru kwota kilkudziesięciu groszy doliczona do zakupu napoju. JAK MA WYGLĄDAĆ SYSTEM W POLSCE? Jako pierwsze system kaucyjny wprowadziły Niemcy, Holandia, Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Islandia, Litwa, Estonia, Chorwacja. Za nimi poszły kolejne państwa: Wielka Brytania, Łotwa, Portugalia, Słowacja, Rumunia, a nawet Białoruś. Praktycznie wszędzie kaucję pobiera się za opakowania szklane, plastikowe i metalowe. W Polsce praca nad wdrożeniem podobnych rozwiązań trwa od dawna i wydaje się przeciągać w nieskończoność. Obecnie procedowany jest projekt zwany potocznie systemem kaucyjnym 2.0. Ma on obejmować: butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów, opakowania szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra, puszki aluminiowe do 1 litra. Nowością względem wcześniejszych propozycji, do których zgłoszono ponad 800 zastrzeżeń, jest włączenie puszek, ale – zdaniem wielu osób – i tak pozostaje niedosyt. Zrezygnowano bowiem z objęcia systemem także butelek szklanych przeznaczonych do jednorazowego wykorzystania. Te zaś stanowią gros opakowań, w których sprzedawany jest alkohol. Może to więc być istotna dziura w systemie. Złagodzone też zostały kryteria dotyczące wielkości sklepów, które będą zobligowane do uczestnictwa w systemie, polegającego nie tylko na pobieraniu i zwracaniu kaucji, ale też odbieraniu zużytych opakowań. Z początku miało to być 100 metrów kwadratowych powierzchni, obecnie zakłada się pułap 200 mkw. Nie ma jeszcze pomysłów, jak działanie całej machiny miałoby wyglądać w praktyce, aczkolwiek pojawiają się propozycje, by maksymalna wysokość kaucji wynosiła nie więcej niż 2 złote. Określoną kwotę klient uiszczałby kupując napój, a następnie odzyskiwał zwracając butelkę. Niedopuszczalne mają być kreatywne rozwiązania, takie jak zwrot środków, ale na kartę podarunkową służącą do realizacji przyszłych zakupów w danym sklepie. Możliwe jest natomiast wykorzystanie różnego typu dobrodziejstw nowoczesnej technologii, takich jak butelkomaty przyjmujące szkło, plastik i metal oraz wypłacające pieniądze. Ponieważ wdrożenie systemu wymaga, zdaniem twórców ustawy, dwuletniego okresu przejściowego, może on wejść w życie nie wcześniej niż w 2025 r. Przed laty były nadzieje, że stanie się to w 2022 roku. DLACZEGO OD KAUCJI NIE MA ODWROTU? Dlaczego system kaucyjny jest tak bardzo pożądany? Jak podaje organizacja WWF: 1. W krajach, w których rozwiązanie to zostaje wprowadzone, w krótkim czasie poziom selektywnej zbiórki opakowań po napojach wzrasta do około 90 procent. 2. Powszechne wykorzystanie opakowań wielokrotnego użytku to o 50 procent mniej emisji dwutlenku węgla niż w przypadku butelek jednorazowych. 3. System kaucyjny jest bardzo efektywnym narzędziem pozwalającym zmniejszyć przenikanie tworzyw sztucznych, pochodzących z rozkładających się plastikowych butelek, do gleby. 4. Przy zastosowaniu na szeroką skalę w wielu krajach świata, mechanizm ten ma również pozwolić na zmniejszenie ilości opakowań dryfujących lub zatopionych w oceanach naweto 40 procent. WWF zwraca też uwagę na fakt, że Unia Europejska planuje do 2029 roku osiągnąć ambitny cel, jakim jest 90-procentowa selektywna zbiórka opakowań plastikowych na całym obszarze wspólnoty. W obecnych realiach, mając na uwadze czynniki praktyczne, w Polsce wydaje się to niemożliwe bez sięgnięcia po rozwiązania systemowe, związane z wdrożeniem kaucji. To o tyle ważne, że za niespełnienie tego wymogu na kraje członkowskie mają być nakładane wysokie kary. Ekolodzy podkreślają też, że system ten poprawi jakość recyklingu, zwiększy wartość rynkową zbieranych surowców, a także rozszerzy odpowiedzialność producentów za gospodarowanie odpadami – dziś spoczywa ona głównie na barkach rządów, samorządów i indywidualnych konsumentów. Będzie to więc krok w stronę zwiększenia równowagi. Warto w tym miejscu zauważyć, że z ankiet przeprowadzonych przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową wynika, iż za wprowadzaniem powszechnego systemu kaucyjnego opowiada się aż 90 procent Polaków. Rozwiązanie to popiera także znaczna część biznesu – o przyspieszenie prac apelowała między innymi Federacja Pracodawców Polskich, podkreślając konieczność domknięcia obiegu surowców w gospodarce, a tym samym uniezależnienia się od importu dużej części z nich. FPP postuluje przy tym, że dużo większe znaczenie miałoby uwzględnienie w projekcie puszek metalowych, a nie aluminiowych. Dyskusja trwa w najlepsze, a czas biegnie nieubłaganie. Każdego dnia poza obiegiem zamkniętym lądują niezliczone tysiące opakowań. Część z nich przez wieki będzie się rozkładać w glebie lub w wodzie. Piotr Brzózka NATURA | luty 2023 23